انواع کم شنوایی

علل و انواع اختلالات شنوایی

هرگونه کم‌شنوایی را می‌توان با استناد به این سه مورد توضیح داد:
الف) آناتومی و فیزیولوژی
ب) نتایج آزمون ادیومتری (شنوایی‌سنجی)
ج) نشانه‌های فرد بیمار

به عبارت دیگر کم‌شنوایی همراه با برخی تغییرات در عملکرد فیزیکی سیستم شنوایی است، توانایی پردازش صوت را در فرد متاثر می‌کند و فرد را با اختلالاتی در ارتباط روبرو می‌سازد.

کم‌شنوایی‌ها را می‌توان در 3 نوع کم‌شنوایی انتقالی، حسی عصبی و آمیخته تقسیم نمود.

دیدیم که امواج صدا پس از مرتعش کردن پرده تمپان، استخوانچه‌های گوش میانی و دریچه بیضی وارد گوش داخلی شده، پس از آن از طریق راه‌های عصبی شنیداری به قشر مغز می‌رسند. هرگونه اختلالی در این راه (از گوش خارجی تا قشر مغز) سبب اختلال در سیستم طبیعی شنوایی می‌گردد. این اختلال ممکن است در گوش خارجی، میانی یا داخلی یا عصب شنوایی باشد. میزان این کم‌شنوایی با مقایسه آستانه حساسیت افراد عادی با فرد مورد نظر سنجیده می‌شود. این تفاوت به دسی بل dB بیان می‌شود. بنابراین فردی با 40 دسی بل HTL افت شنوایی، در حقیقت اصوات را تنها زمانی می‌شوند که 40 دسی بل بلندتر از صوتی باشد که فرد طبیعی با شنوایی هنجار می‌شنود و اصواتی با شدت کمتر را نمی‌شنود.
اصوات در عین حال از طریق مرتعش کردن جمجمه نیز به گوش داخلی می‌رسند. دراین روش اصوات، گوش خارجی و میانی را دور می‌زنند و مستقیما به گوش داخلی می‌رسند و از طریق راه‌های عصبی شنوایی در مغز درک می‌شوند. این طریق شنیدن صدا معمولا در شنیدن طبیعی انسان نقش چندانی ندارد. اما به ما کمک می‌کند نوع کم‌شنوایی فرد را مشخص کنیم.
زمانی که انتقال استخوانی سالم است اما انتقال هوایی دچار افت است، اختلال در گوش خارجی یا میانی وجود دارد و زمانی که انتقال استخوانی و هوایی هر دو دچار مشکل‌اند، گوش داخلی مشکل دارد. نوع اول را کم‌شنوایی انتقالی و نوع دوم را کم‌شنوایی حسی عصبی می‌گویند.
اما نوع سوم یا کم‌شنوایی آمیخته زمانی است که هم انتقال هوایی و هم انتقال استخوانی دچار مشکل‌اند اما میزان افت در انتقال هوایی بیشتر است. در این حالت هم گوش میانی (یا خارجی) و هم گوش داخلی دچار آسیب شده‌اند.

صرف نظر از نوع کم‌شنوایی، شنوایی از طریق انتقال هوایی نمایانگر میزان کلی کم‌شنوایی است و عملکرد فردی بیمار و تجربه‌اش را از محیط مشخص می‌کند.
کم‌شنوایی انتقالی
کم‌شنوایی انتقالی زمانی رخ می‌دهد که علت کم‌شنوایی در گوش خارجی یا گوش میانی قرار داشته باشد. در کم‌شنوایی‌های انتقالی خالص، گوش داخلی همیشه سالم باقی می‌ماند. مشخصه مشترک همه افت‌های انتقالی، تغییر در مکانیسم هنجار گوش میانی و یا خارجی است. درمان پزشکی افت‌های انتقالی در بیشتر موارد –نه همیشه– موثر است و غالبا سبب بهبود وضعیت شنوایی و برگشت آن به حالت طبیعی یا نزدیک به طبیعی می‌شود.

تغییرات مکانیکی گوش خارجی / میانی می‌تواند علت‌های گوناگونی داشته باشد. از جمله:
– دفورمیتی‌های مادرزادی لاله گوش، مجرای خارجی گوش و یا گوش میانی
– جمع شدن واکس (جرم گوش) در مجرای خارجی گوش
– عفونت‌های گوش میانی / خارجی
– ضربه به پرده تمپان و یا استخوانچه‌های گوش میانی
– کلسیفیکه شدن استخوانچه‌ها

گاهی دفورمیتی‌های گوش خارجی همراه با آترزی (بسته شدن) مجراست. میکروشیا نیز گاه مشاهده می‌شود (گوش‌ها کوچکتر از حد عادی). افراد دچار آترزی یا میکروشیا گاهی دفورمیتی‌هایی در گوش میانی هم دارند. در موارد شدید کلا گوش میانی در فرد تشکیل نشده است. بسیاری از افراد دچار سندرم داون دارای کانال گوش بسیار باریک‌اند.

در برخی از سندرم‌های ژنتیکی (مثل سندرم آلپورت و تریچر کولینز)، ساختارهای گوش میانی کامل ساخته نشده‌اند یا دچار fix شدگی‌اند.

جرم گوش معمولا سبب ایجاد کم‌شنوایی خفیف می‌شود. اما در صورتی که فرد کم‌شنوایی از نوع دیگری هم داشته باشد، جرم گوش سبب تشدید آن می‌شود.
اجسام خارجی در مجرای گوش از دیگر علل ایجاد کم‌شنوایی انتقالی‌اند.

عفونت گوش میانی، اوتیت میانی و عفونت مجرای خارجی گوش، اوتیت خارجی (اوتیک اکسترن) نامیده می‌شود. این حالت بسیار دردناک است و پوست مجرا متورم می‌شود و مجرا را تنگ می‌کند. به همین دلیل کم‌شنوایی انتقالی  ایجاد می‌گردد. برای افرادی که از سمعک استفاده می‌کنند این امر مشکل عمده‌ای ایجاد می‌کند در این حالت به دلیل عدم تحمل سمعک و دیگر وسایل کمک شنوایی در زندگی فرد کم‌شنوا اختلالاتی ایجاد می‌شود (حرفه، تفریح و توانایی ارتباطی فرد)
علت اوتیت اکسترن می‌تواند ضربه، عفونت ویروسی یا باکتریایی، قارچی، اگزما یا درماتیت باشد.

گاه ضربات وارده به سر سبب آسیب رسیدن به پرده گوش یا استخوانچه‌ها می‌شود. (تصادفات، ضربات در درگیری‌ها، افتادن از بلندی و …). این نوع اختلال غالباً یکطرفه‌اند به همین دلیل به سرعت هم شناسایی نمی‌شوند. گاه عصب صورتی و استخوانچه هم آسیب می‌بینند.
مهم‌ترین علت کم‌شنوایی انتقالی، اوتیت میانی (اوتیت مدیا) است. این حالت در کودکان بسیار شایع است. مورد دیگر اتواسکلروز است که اغلب در بزرگسالان مشاهده می‌شود. این دو سبب اختلال در گوش میانی می‌شوند (70% تا پیش از 6 سالگی مبتلا شده‌اند).

افراد مبتلا به سندرم داون و شکاف کام نیز مستعد این بیماری‌اند. گفتاردرمان‌ها باید درنظر داشته باشند مراجع آنها دچار اوتیت میانی نباشد تا روند درمانی دچار وقفه نشود.
اوتیت میانی انواع مختلف دارد: حاد، مزمن، ترشحی، سروزی و … 6-3 هفته به طول می‌انجامد. در صورتی که روند بیماری طول بکشد (چندین ماه) آن را اوتیت میانی مزمن می‌گویند که غالبا سبب پاره شدن پرده گوش می‌شود.

گوش چسبنده:

حالتی است که اوتیت میانی بیش از حد طول کشیده، مایع درون گوش میانی حالت غلیظ و چسبنده پیدا کند.
درمان اوتیت میانی غالبا با آنتی بیوتیک باشد (گاه به جراحی هم منجر می‌شود).

اتواسکلروز:
نوعی کم‌شنوایی انتقالی پیشرونده است که گاه منجر به کم‌شنوایی آمیخته هم می‌شود. برعکس اوتیت مدیا، خود به خود درمان نمی‌شود و در صورت درمان نشدن پیشرفت می‌کند. در اتواسکلروز پایه استخوانچه رکابی، ضخیم‌تر و استخوانی‌تر می‌شود و در دریچه بیضی fix می‌شود.
از این‌رو انتقال صوت با مشکل روبرو می‌شود.
غالبا بیماری دو طرفه است. در زنان بیشتر است معمولا در دوران بارداری یا پس از آن ایجاد می‌شود و جنبه ارثی و خانوادگی دارد. درمان آن جراحی یا استفاده از سمعک است. معمولا آستانه شنوایی اصلاح می‌شود.

تاثیر کم‌شنوایی انتقالی بر درک گفتار و رشد زبان
در کم‌شنوایی انتقالی میزان بلندی دریافت شده توسط فرد کاهش می‌یابد. با تقویت صوت مشکل فرد رفع می‌شود. کم‌شنوایی انتقالی خالص بیش از 70-60 دسی بل نمی‌شود (معمولا 30-20 دسی بل است).
فرد در افت شنوایی در حدود 25 دسی بل در درک همخوان‌های /p/، /s/ و /t/ با مشکل روبروست. افت بیش از 45 دسی بل سبب اختلال در دریافت گفتار می‌شود. در موارد یکطرفه، فرد در جهت یابی در محاوره‌ها دچار مشکل است.
این اختلال در رشد طبیعی گفتار کودک اثرات سوء بسیار دارد.

کم‌شنوایی حسی عصبی
کم‌شنوایی حسی عصبی زمانی است که علت کم‌شنوایی در حلزون و یا عصب شنوایی باشد. در کم‌شنوایی حسی عصبی خالص عملکرد گوش خارجی و گوش میانی هنجار است. مشخصه اصلی همه کم‌شنوایی‌های حسی عصبی اختلال در پردازش سیگنال‌های رسیده به گوش، انتقال آنها به ایمپالس‌های عصبی و در مسیر راه‌های عصبی شنوایی است. اثرات این آسیب‌های می‌تواند بسیار متفاوت باشد.

افراد دچار کم‌شنوایی حسی عصبی می‌توانند اختلال یک یا دو طرفه داشته باشند و میزان افت شنوایی از بسیار خفیف یا ناشنوای کامل متغیر است همچنین توانایی ارتباطی فرد ممکن است کمی تا شدیداً متاثر گردد. به طور کلی درمان جراحی یا پزشکی کم‌شنوایی حسی عصبی اثر چندانی در بازگشت شنوایی ندارد. علت کم‌شنوایی حسی عصبی ممکن است یکی از این‌ها باشد.
– اختلال ژنتیکی
– بیماری‌های نوزادی
– سرخک مادرزادی
– ناهمگونی RH مادر و جنین
– قرار گرفتن در معرض نویز (صدای آزاردهنده)
– سالمندی (پیرگوشی)
– صدمات وارده به سر
– بیماری می‌نیر (meniere)
– اختلالات نورولوژیک نظیر ماتیپل اسکلروز، بیماری‌های نرون‌های حرکتی یا موتور عصب شنوایی

کم‌شنوایی حسی عصبی مادرزاد
اختلالات ژنتیکی علت نیمی از کم‌شنوایی‌های مادرزاد یا با شروع زودرس‌اند. اغلب این اختلالات از نوع اتوزوم مغلوب‌اند (مقدار کمی هم اتوزوم غالب).
این نوع اختلالات گاه همراه با آنومالی‌های دیگری هم هست و به صورت سندرمی بروز می‌کند. این سندرم‌های عبارتند از:
– سندرم پندرد (Pendred)
– سندرم ترنر (Turner)
– سندرم واردنبرگ (Waardenburg)
– سندرم آشر (Usher)
10 درصد افراد دارای سندرم داون، اختلال شنوایی حسی عصبی مادرزاد دارند.
گاه بیماری مادر در دوران بارداری سبب کم‌شنوایی حسی عصبی است. شایع‌ترین حالت سرخک و سرخجه دوران بارداری است (به ویژه در سه ماهه نخست بارداری)
ناهمخوانی RH سبب بروز فلج مغزی همراه با کم‌شنوایی می‌شود.

کم‌شنوایی پس از تولد
ابتلا به سرخک یا مننژیت از علل مهم بروز کم‌شنوایی در کودکان است. مخملک نیز از جمله بیماری‌های مسبب کم‌شنوایی است.

کم‌شنوایی ناشی از نویز
نویزها بر دو نوع‌اند: انفجاری که با صدای ناگهانی و بسیار شدید سبب می‌شود فرد به مدتی بسیار کوتاه در معرض نویز بسیار بلند قرار گیرد (ضربه صوتی) و کم‌شنوایی موقت  (TTS) پیدا کند و یا نویزهایی با شدت کمتر اما تداوم بیشتر که کم‌شنوایی ناشی از نویز  (NIHL) ایجاد می‌کند. ضربات صوتی ممکن است یکطرفه یا دوطرفه باشند اما کم‌شنوایی ناشی از نویز غالبا دوطرف است علت آن: شغل‌های پرسروصدا، اسباب بازی‌های پرصدا، محیط‌های صنعتی یا حرفه‌آموزی و موسیقی بلند است.
غالبا افت شنوایی در فرکانس 4000 هرتز می‌شود (محدوده 6000-3000 هرتز).

درمان: مراقبت از شنوایی باقیمانده در گوش، استفاده از محافظ‌های گوشی، مشاوره اطلاع‌رسانی پایش میزان شنوایی و ارزیابی برای تجویز سمعک.
Communication – Therapy از کارهایی است که به عهده گفتاردرمان‌ها است و گاه می‌تواند برای فرد بسیار مفید باشد.

پیرگوشی
با افزایش سن غالبا شنوایی نیز دچار اختلال می شود. 40 درصد افراد بالای 75 سال دچار پیرگوشی‌اند. برخی از تغییرات حلزون در پیرگوشی شبیه کم‌شنوایی ناشی از نویز است. در واقع پیرگوشی کم‌شنوایی حسی عصبی است که در افراد سالمند دیده می‌شود و هیچ علت خاصی هم غیراز سالمندی ندارد (تغییرات دژنراسیون راه‌های عصبی شنوایی به ویژه در حلزون).
شروع بسیار تدریجی دارد. غالبا دو طرفه و فرکانس زیر است. وزوز هم وجود دارد.
اثرات بسیار سوئی بر توانایی ارتباطی سالمند برجا می‌گذارد.

ضربات سر
ممکن است شکسته شدن عرضی استخوان گیجگاهی سبب ایجاد کم‌شنوایی حسی عصبی شود. کم‌شنوایی معمولا شدید بوده گاه ناشنوایی کامل (Total Deaf) ایجاد می‌شود. گاه عصب صورتی هم آسیب می‌بیند. گاه گوش میانی هم مشکل پیدا کرده یا عصب شنوایی هم آسیب می‌بیند و الگوی کم‌شنوایی پیچیده‌تر می‌گردد.

بیماری می‌نیر (هیدروپس اندولنفاویک)
ترکیبی از کم‌شنوایی حسی عصبی، وزوز، سرگیجه را به همراه دارد. علائم به صورت دوره‌ای و زودگذر بروز می‌کنند همراه با سرگیجه و تهوع، کم‌شنوایی مواج، غالبا کم‌شنوایی یکطرفه است و ادیوگرام صاف یا کم‌شنوایی فرکانس بم است و پیش‌رونده.
درمان: دارو درمانی برای رفع سرگیجه، رژیم غذایی (بدون نمک، همراه با مایعات) گاه جراحی.

بیماری‌های نورولوژیک
مالتیپل اسکلروز، تومورهای عصب شنوایی (از جمله شایع‌ترین آنها شنوانوما یا اکوستیک نروما) (کم‌شنوایان فرکانس زیر پیشرونده یکطرفه همراه با وزوز)
هم کم‌شنوایی یکطرفه حتی بدون هیچ نشانه دیگری باید برای تشخیص قطعی‌تر ارجاع داده شود.
درمان: جراحی.

کم‌شنوایی آمیخته
زمانی است که هم کم‌شنوایی انتقالی داریم و هم حسی عصبی:
– ضربات به سر (صدمه به گوش میانی و داخلی)
– عفونت‌های گوش میانی + پیشرفت به سمت گوش داخلی
– اتو اسکلروز
بهترین راه حل: ارجاع به ادیولوژیست و پزشک گوش و حلق و بینی برای ارزیابی و درمان صحیح و مناسب

کم‌شنوایی یکطرفه، مواج و ملایم
در کم‌شنوایی یکطرفه غالبا فرد در جهت یابی صوت‌ها دچار مشکل است. در کودکان ارتباطات کودک دچار اختلال می‌شود. حتی کم‌شنوایی‌های مواج در کودکان اثرات سوئی روی گفتار و زبان کودک دارد و توانایی‌های تحصیلی و ارتباطی را متاثر می‌کند. غالبا این کودکان مورد مسامحه قرار می‌گیرند و به آنها توجهی نمی‌شود و اختلال شنوایی آنها پوشیده و پنهان باقی می‌ماند.
بهتر است گفتار درمان در آغاز روند درمانی به این موارد توجه کند. این نوع کم‌شنوایی غالبا در حالت ابتدا به اوتیت میانی بروز می‌کند.

اختلال پردازش شنیداری مرکزی (CAPD)
در برخی افراد آستانه‌های شنوایی در حد هنجار است اما در استفاده از اطلاعات شنوایی دچار مشکل‌اند. در این صورت در آزمون‌های شنوایی، نتایج طبیعی به دست می‌آورند. چون آزمایش‌های شنوایی، فقط شنوایی محیطی را می‌سنجند. یک فرد دچار اختلال پردازش شنوایی در سکوت هیچ مشکلی ندارد. اما هنگامی که نویز زمینه وجود دارد به نظر می‌رسد دچار اختلال در شنوایی هستند.

اختلال پردازش شنیداری، اختلال در سیستم شنوایی مرکزی است – یعنی در پردازش صوت و به کار گرفتن آن و فهم و درک را دچار اختلال می‌کند. علت این اختلال می‌تواند بسیار متفاوت باشد و همراه با اختلالات یادگیری، ضایعات مغزی، سکته‌های مغزی، مالتیپل اسکلروز و یا تاخیر رشدی در راه‌های عصبی شنوایی مراکز بالا مغزی باشد.

وزوز گوش (Tinnitus)
وزوز گوش به اصواتی اطلاق می‌شود که درون گوش و یا سر شنیده می‌شود. وزوز در افراد دچار کم‌شنوایی انتقالی و حسی عصبی و حتی افراد دارای شنوایی هنجار هم دیده می‌شود. ممکن دائمی یا منقطع و یکطرفه یا دوطرفه باشد و یا به اشکال مختلفی در گوش فرد شنیده شود. در اکثر موارد وزوز به صورت subjective (سابژکتیو) و خیلی به ندرت به صورت objective است به این معنا که غالبا خود فرد قادر به شنیدن آن است و نه دیگران.

گاه ممکن است وزوز همراه با اختلالات بسیار جدی باشد (نظیر تومورهای عصب شنوایی یا ضایعاتی در سیستم اعصاب شنیداری مرکزی) اما غالبا این‌طور نیست. گاه نشانه‌ای از ناراحتی سیستم شنوایی است. تی نی توس به دنبال شنیدن اصوات بلند (نویز) بسیار شایع است.
در افرادی که در حال درمان دارویی هستند و یا اختلالات سرخرگی دارند گاه وزوز مشاهده می‌شود. در بسیاری از بیماری‌های سیستمی مانند ms، دیابت یا بیماری‌های خودایمنی وزوز وجود دارد.
وزوز دائمی را حتما باید جدی گرفت. در موارد یکطرفه غالبا با بیماری همراه است (نظیر شوانوما یا بیماری می‌نیر). ارزیابی شنوایی و مشاوره برای فرد ضروری است و وضعیت را برای او روشن می‌کند. باید به فرد اطلاعاتی در مورد چگونگی سرکردن با این مشکل را ارائه کرد.
اگر فرد دچار کم‌شنوایی هم باشد، استفاده از سمعک می‌تواند مفید باشد زیرا بیشتر بر اصوات خارج متمرکز می‌شود و نه صوتی با منشا داخلی.
میزان ناراحتی فرد می‌تواند بسیار متفاوت باشد. غالبا درمانی پزشکی اثری ندارد و بیشتر خدمات مشاوره‌ای در جهت فهمیدن علت ضایعه و چگونگی کنترل خود موثراند (تکنیک‌های آرامش‌بخش، مشاوره، آموزش سازگاری با وزوز و تی نی توس ماسکر).

کم‌شنوایی غیرارگانیک
کم‌شنوایی غیرارگانیک، کم‌شنوایی است که علت عضوی ندارد. اصطلاحات دیگری هم برای آن به کار می‌رود مانند کم‌شنوایی کاذب ، کم‌شنوایی عملکردی . همچنین تمارض (malingering) و ناشنوایی روان‌تنی  هم به کار می‌رود. البته دو اصطلاح اول به طور ضمنی معنای غیرتعمدی و اصطلاحات بعدی معنای تعمدی بودن را هم دربردارند. در هر صورت در همه این حالت‌ها، فرد وجود کم‌شنوایی را اظهار می‌دارد اما در آزمایش‌ها آستانه های طبیعی به دست می‌آید. علت آن اختلالات روانی، به دست آوردن موقعیت بهتر، جلب توجه یا گرفتن پاداش می‌تواند باشد. آزمون‌های ویژه‌ای برای این نوع کم‌شنوایی وجود دارد.

نوشته دکترگیتاموللی منبع :http://nursing.ajaums.ac.ir

به مناسبت روز جهانی ناشنوایان دکتر خسرو گورابی در برنامه نیم نگاه رادیو سلامت بعنوان کار شناس میهمان حضور پیدا کرده و مسایل و مشکلات کم شنوایان از جمله تهیه سمعک وعدم پوشش بیمه ای آن ونیز خدمات تربیت شنوایی ، زبان آموزی و گفتار در مانی را با مردم عزیز ایرا ن مطرح کردند
به متن کامل این برنامه توجه فرمایید